به مواد (معمولاً جامد)ی که بخش عمدهٔ تشکیل دهندهٔ آنها غیرفلزی و غیرآلی باشد، سرامیک گفته میشود.
این
تعریف نهتنها سفالینهها، پرسلان(چینی)، دیرگدازها،محصولات رسی سازهای،
سایندهها، سیمان و شیشه را در بر میگیرد، بلکه شامل آهنرباهای سرامیکی،
لعابها، فروالکتریکها،شیشه،سرامیکها، سوختهای هستهای و ... نیز
میشود.
برخی
آغاز استفاده و ساخت سرامیکها را در حدود ۷۰۰۰ سال ق.م. میدانند،در حالی
که برخی دیگر قدمت آن را تا ۱۵۰۰۰ سال ق.م نیز دانستهاند. ولی در کل
اکثریت تاریخنگاران بر ۱۰۰۰۰ سال ق.م اتفاق نظر دارند.(بدیهی است که این
تاریخ مربوط به سرامیکهای سنتی است)
ریشه واژه
واژهٔ سرامیک از واژهٔ یونانی کراموس (κεραμικός) گرفته شدهاست که به معنی سفال یا شیء پختهشدهاست.
سرامیکها از لحاظ کاربرد به شکل زیر طبقهبندی میشوند:
سرامیکهای سنتی (سیلیکاتی)
سرامیکهای مدرن (مهندسی)
سرامیکهای اکسیدی
سرامیکهای غیر اکسیدی
سرامیکهای اکسیدی را از لحاظ ساختار فیزیکی میتوان به شکل زیر طبقهبندی کرد:
سرامیکهای مدرن مونولیتیک (یکپارچه)
سرامیکهای مدرن کامپوزیتی
انواع سرامیکها
سرامیکهای سنتی
این سرامیکها همان سرامیکهای سیلیکاتی هستند. مثل کاشی، سفال، چینی، شیشه، گچ، سیمان و ...
سرامیکهای مدرن
این فرآوردهها عمدتاً از مواد اولیهٔ خالص و سنتزی ساخته میشوند. این نوع سرامیکها اکثراً در ارتباط با صنایع دیگر مطرح شدهاند.
سرامیکهای اکسیدی
برخی از پرکاربردترین این نوع سرامیکها عبارتاند از:
برلیا (BeO)
تیتانیا (TiO۲)
آلومینا (Al۲O۳)
زیرکونیا (ZrO۲)
منیزیا (MgO)
سرامیکهای غیراکسیدی
این نوع سرامیکها با توجه به ترکیبشان طبقهبندی میشوند که برخی از پرکاربردترین آنها در زیر آمدهاند:
نیتریدها
BN
TiN
Si۳N۴
GaN
کاربیدها
SiC
TiC
WC
صنعت سرامیک
بازار سرامیکهای پیشرفته در ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۹۸ نزدیک به ۷۰۵ میلیون دلار بود که در سال ۲۰۰۳ به ۱۱ بیلیون دلار رسید.
خواص برتر سرامیکها نسبت به مواد دیگر
دیرگدازی بالا
سختی زیاد
مقاومت به خوردگی بالا
استحکام فشاری بالا
کاربردهای مختلف مواد سرامیکی
در زیر کاربردهای رایج مواد سرامیکی به همراه چندنمونه از مواد رایج در هر کاربرد آورده شدهاست:
الکتریکی و مغناطیسی
عایقهای ولتاژ بالا (AlN- Al۲O۳)
دی الکتریک (BaTiO۳)
پیزوالکتریک (ZnO- SiO۲)
پیروالکتریک (Pb(ZrxTi۱-x)O۳))
مغناطیس نرم (Zn۱-xMnxFe۲O۴)
مغناطیس سخت (SrO.۶Fe۲O۳)
نیمهرسانا (ZnO- GaN-SnO۲)
رسانای یونی (β-Al۲O۳)
تابانندهٔ الکترون (LaB۶)
ابررسانا (Ba۲LaCu۳O۷-δ)
سختی بالا
ابزار ساینده، ابزار برشی و ابزار سنگزنی (۲O۳TiN-Al)
مقاومت مکانیکی (SiC- Si۳N۴)
نوری
فلورسانس (Y۲O۳)
ترانسلوسانس(نیمهشفاف) (SnO۲)
منحرف کنندهٔ نوری (PLZT)
بازتاب نوری (TiN)
بازتاب مادون قرمز (SnO۲)
انتقال دهندهٔ نور (SiO۲)
حرارتی
پایداری حرارتی (ThO۲)
عایق حرارتی (CaO.nSiO۲)
رسانای حرارتی (AlN - C)
شیمیایی و بیوشیمیایی
پروتزهای استخوانی P۳O۱۲(Al۲O۳.Ca۵(F،Cl))
سابستریت (TiO۲- SiO۲)
کاتالیزور (KO۲.mnAl۲O۳)
فناوری هستهای
سوختهای هستهای سرامیکی
مواد کاهشدهندهٔ انرژی نوترون
مواد کنترل کنندهٔ فعالیت راکتور
تفاوت کاشی و سرامیک
یک قطعه کاشی از دو قسمت تشکیل می شود :
1- قطعه سفالی که قسمت اصلی و استخوانبندی کاشی را تشکیل میدهد.
2-
لعاب روی آن که مادهای است شیشهای و قسمت رویی آن را تشکیل میدهد . حال
به کاشی ای که لعاب روی آن از جنس سرامیک باشد ، کاشی سرامیکی یا سرامیک
(در بازار) گفته می شود . به مواد غیرآلی غیرمعدنی جامد اصطلاحا سرامیک
گفته می شود .