علم
و مهندسی مواد شاخه ای از علوم است که بطور گسترده در زمینه مواد مختلف
مهندسی مانند فلزات، سرامیک ها، مواد الکترونیکی و بایومتریال ها فعالیت می
کند. در این رشته ارتباط بین ساختار مواد، روش ساخت، خواص آنها و عملکرد
مواد مورد بررسی قرار می‌گیرد. مهندسی مواد و متالورژی در گذشته در دو
زمینه مجزای سرامیک و متالورژی تقسیم‌بندی می شده است ولی اکنون شامل طیف
وسیعی از مواد از قبیل فلزات، سرامیک‌ها، پلیمرها، نیمه هادی‌ها، مواد
مغناطیسی، مواد فوتونیک و مواد بایولوژیکی می شود.
یک
متالورژیست رفتاری که مواد در شرایط مختلف (فشار و دما) از خود نشان می
دهد را بررسی می کند، به همین جهت، مباحث علوم پایه در علم مواد استفاده
زیادی دارد. بیشتر زمینه‌های علوم و مهندسی با مواد سروکار دارند اما تنها
رشته مهندسی مواد و متالورژی است که در زمینه تمامی مواد بطور کامل احاطه
داشته و روی آن ها متمرکز می‌شود، به عبارتی مهندسی و علم مواد پل ارتباطی
بین علوم پایه و مهندسی ساخت می‌باشد. به همین جهت اکثر رشته‌های مهندسی
ساخت (برق، مکانیک، عمران، خودرو و کامپیوتر)، مصرف کننده نتایج فعالیت‌های
تحقیقاتی رشته مهندسی مواد می‌باشند.
مقاطع و گرایش های مهندسی مواد
مهندسی
مواد مادر رشته های مهندسی می باشد. با نگاهی به اطراف خود، ردپای مهندسی
مواد را در اکثر اجزا ساخته های دست بشر می توان دید.
در حال حاضر این رشته در دانشگاه های ایران، در مقاطع و گرایش های مختلف ارایه می شود که طبقه بندی آنها به صورت زیر است:
جدول مقاطع و گرایش های رشته مهندسی مواد و متالورژی | ||
گرایش |
کاردانی |
مقطع |
صنایع فلزی | ||
کاردان فنی مواد – سرامیک | ||
کاردان فنی مواد – ریخته گری | ||
صنایع فلزی - جوشکاری | ||
متالورژی استخراجی |
کارشناسی |
|
متالورژی صنعتی | ||
سرامیک | ||
شناسایی و انتخاب و روش ساخت مواد فلزی |
کارشناسی ارشد |
|
شکل دادن فلزات | ||
جوشکاری | ||
حفاظت و خوردگی مواد | ||
استخراج فلزات | ||
ریخته گری | ||
سرامیک | ||
بیومواد | ||
نانو مواد | ||
مهندسی مواد |
دکتری |
|
دانشگاه های دارای رشته مهندسی موادرشته مهندسی مواد در مقاطع و با گرایش های مختلف، در تعدای از دانشگاه های دولتی و آزاد ایران وجود دارد که اسامی آنها در زیر آمده است:
دانشگاه های دولتی (سراسری)
دانشگاه تهران |
|
دانشگاه صنعتی شریف |
|
دانشگاه یزد |
|
دانشگاه سهند تبریز |
|
دانشگاه صنعتی همدان |
|
پژوهشگاه مواد و انرژی |
|
| دانشگاه یاسوج | دانشگاه ملایر |
|
دانشگاه کرمان |
|
دانشگاه مالک اشتر اصفهان |
دانشگاه مالک اشتر تهران |
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران جنوب |
واحد علوم تحقیقات تهران |
واحد کرج |
واحد علوم تحقیقات فارس |
واحد نجف آباد |
واحد اهواز |
واحد ساوه |
واحد شهر مجلسی |
واحد تنکابن |
واحد اهر |
واحد میبد |
واحد نیشابور |
واحد دزفول |
واحد تاکستان |
واحد زنجان |
واحد مشهد |
واحد سمنان |
واحد دزفول |
واحد سیرجان |
واحد مرند |
واحد شاهرود |
واحد سیرجان |
واحد شاهرود |
واحد یزد |
واحد آیت الله آملی |
واحد سروستان |
واحد ایلخچی |
مرکز آستانه |
واحد درود |
واحد لنجان |
واحد زنجان |
واحد گنبد کاووس |
واحد میانه |
واحد شهرضا |
واحد دامغان |
واحد بهبهان |
واحد زاهدان |
واحد جویبار |
واحد شهربابک |
واحد خدابنده |
واحد لامرد |
واحد گرمی |
واحد مسجد سلیمان |
واحد لنگرود |
واحد مهدی شهر |
|
آموزشکده فنی و حرفه ای سما تنکابن |
آموزشکده فنی و حرفه ای سما اراک |
آموزشکده فنی و حرفه ای سما ساوه |
آموزشکده فنی و حرفه ای سما زنجان |
آموزشکده فنی و حرفه ای سما قوچان |
آموزشکده فنی و حرفه ای سما سیاهکل |
آموزشکده فنی و حرفه ای سما مهاباد |
آموزشکده فنی و حرفه ای سما ممقان |
10 دانشگاه برتر جهان در زمینه مهندسی مواد
رتبه |
دانشگاه |
کشور |
آموزش |
استخدام |
ارجاع به مقاله |
امتیاز کل |
1 |
United States |
100.0 |
73.7 |
73.8 |
89.5 |
|
2 |
United States |
96.9 |
55.7 |
82.5 |
88.5 |
|
3 |
United Kingdom |
96.7 |
84.4 |
58.9 |
84.1 |
|
4 |
United States |
76.2 |
100.0 |
90.3 |
82.8 |
|
5 |
United States |
83.9 |
54.1 |
76.4 |
78.7 |
|
6 |
United Kingdom |
87.7 |
76.8 |
51.6 |
75.8 |
|
7 |
United States |
62.1 |
40.2 |
86.9 |
67.4 |
|
8 |
United Kingdom |
77.3 |
54.1 |
47.6 |
66.1 |
|
9 |
Switzerland |
70.1 |
39.5 |
56.6 |
63.0 |
|
10 |
United States |
73.7 |
38.9 |
48.2 |
62.6 |
زمینه های اشتغال مهندسی مواد
شاید
بتوان گفت که مهندسی مواد از لحاظ گستره ی کاربرد، وسیع ترین شاخه مهندسی
در بین تمام علوم مهندسی باشد و تفاوت اصلی آن با سایر شاخه های مهندسی،
واسطه بودن آن بین علوم پایه و علوم مهندسی است. نقشی کلیدی این رشته در
پیشرفت صنایع فوق مدرن و جدید مانند صنایع هسته‌ای، صنایع انرژی، پزشکی،
اپتیک، الکترونیک، کامپیوتر، صنایع نظامی و هوافضا و ... قابل چشم پوشی
نبوده و بدون پیشرفت در زمینه مهندسی مواد، هیچگونه احتمالی برای رشد این
صنایع قابل تصور نبوده است.
تولید قطعات فلزی و غیرفلزی با قابلیت‌های
ویژه مثل سوپر هادی‌ها، آلیاژهایی با ویژگی مقاومت به سایش بالا، قطعات
مقاوم در برابر خوردگی و اکسیداسیون و همچنین مقاوم دربرابر حرارت‌های
بالا، بشر را قادر ساخته تا در عرصه صنعت و تکنولوژی به پیشرفت‌های کنونی
برسد. بنابراین می توان گفت که در طراحی و ساخت اکثر مصنوعات بشری در تیم
طراحی یا ساخت، در کنار مهندسین برق، مکانیک، شیمی، عمران و صنایع حضور
مهندسین مواد الزامی و غیرقابل اجتناب می‌باشد.
مهم ترین زمنیه های کاربردی مهندسی مواد در ذیل آمده است:
1- صنایع نظامی
2- صنایع خودرو
3- صنایع الکترونیک
4- تولید فلزات (آهنی و غیر آهنی) و آلیاژها
5- پزشکی
6- سرامیک
7- انرژی هسته ای
8- جوشکاری
9- مهندسی پزشکی
10- مهندسی سطح
11- ریخته گری
12- شکل دادن فلزات
13 صنایع نفت و گاز
14- جواهرسازی
و .....
