تراش شیشه و کریستال

هنر شیشه‌گری یکی از قدیمی‌ترین صنایعی است که بشر به آن اشتغال داشته است. کاوش‌های باستان‌شناسی مارلیک هنسلودشوش رواج شیشه‌گری در ایران باستان (عهد هخامنشی ) را به اثبات می‌رساند.
با ظهور اسلام اکثر شیشه و بلورسازان ایرانی به دمشق و جلب کوچ کردند. در این مقطع از تاریخ شیشه‌گری علاوه بر تغییر کلی فرم شیشه، نقاشی و خطاطی بر روی شیشه با رنگ‌های کوره‌ای و لعاب‌های رنگی متداول شد و نوعی شیشه که اصطلاحا مینایی نامیده می‌شود به منصه ظهور رسید. دوره سلجوقی ( قرن 5 و 6هـ ) نخستین دوره شکوفایی شیشه‌گری در ایران محسوب می‌شود.
بعدها با روی کار آمدن سلسله صفوی و توجه خاص به این رشته، کارگاه‌های شیشه گری در اصفهان و شیراز ساخته شد و هنرمندان تحت تعلیم تعدادی از بلورسازان ونیزی قرار گرفتند. یکی از هنرهای سنتی و زیبا در این حوزه، تراش شیشه نام دارد که با ایجاد نقوش مختلف سنتی بر روی شیشه بوسیله تراش با استفاده از سنگهای مخصوص که درجه سختی آنها بیش از سختی شیشه است، بوجود می‌آید که بوسیله‌ی دست یا چرخ است. در روی بعضی از ظروف شیشه‌یی قرن نهم که در سامره و ایران پیدا شده تراش‌هایی عالی از صورت انسان وجود دارد.
بسیاری از فرآورده های شیشه ای دست ساخت با نقوشی به صورت تراش به دست خریدار می رسد.برای تراش دادن این گونه وسایل از سنگ های مخصوصی که درجه سختی آنها بیش از سختی شیشه است، استفاده می شود.
تراش دادن وسایل شیشه ای به وسیله سنگ های دیسک مانندی که با سرعت لازم قادر به چرخش هستند، انجام می شوند .سرعت چرخ های تراش و دیسک تراش کاری بستگی مستقیم به نوع تراش دارد و هر چه میزان عمق تراش مورد نظر بیشتر باشد، سرعت چرخ تراش نیز بیشتر است و بالعکس در صورتی که تراش سطحی باشد، سرعت چرخ تراش کاری کمتر است.
صنعت گران تراش کار نخست محل هایی را که می بایست تراش بخورد، مشخص نموده و سپس با نگه داشتن ظرف شیشه ای در دست و نزدیک کردن آن به سنگتراش، نقوش دلخواه را روی شیشه حک می کنند. پس از تراش نقاط تراش خورده را صیقل می دهند.

قدیمی ترین کارتکمیلی و بر روی شیشه تراش آن است که به دو دسته تقسیم می شود:
الف) حکاکی فیزیکی شیشه با الماسه (فرز)
ب) حکاکی فیزیکی با چرخ مسی.

الف) حکاکی فیزیکی با نوک الماسه (فرز):
با استفاده از نوعی فرزهای دستی که عموما نوک آن ها از جنس فولاد الماسه است که در یک نگهدارنده مهار شده است مورد استفاده می باشد.ظاهری شبیه به قلم و یا مداد دارد و برخی از هنرمندان و صنعتگران تراش قلمه الماسه ای که نوک آن از کاربید تنگستن می باشد را ترجیح می دهند. شکل نوک الماسه هرمی با چهار و شش وجه است و هنگامی که نوک این هرم شیشه را خراش دهد یا بکند عمل رسم و طراحی نقوش انجام شده است. در حقیقت خراش ها یک سری تراش های ریز و ظریف هستند که مسلما درجه سختی شیشه در بافت حکاکی شده تأثیرگذار است.
ب) حکاکی فیزیکی با چرخ مسی:

حکاکی با چرخ نوعی از تزئین است که از زمان مصریان و رومی ها به کار می رفته است. این تراش امروزه با استفاده از الکتروموتورهای کوچک که دیسکی را به چرخش وامی دارد انجام می شود و صنعتگران به کمک سنگ های مخصوصی که درجه سختی آن ها بیش از سختی شیشه است به خط انداختن بر روی شیشه می پردازند. سرعت چرخ های تراش و دیسک تراش کاری در ارتباط مستقیم با نوع تراش است و هرچه میزان عمق تراش مورد نظر بیشتر باشد، به همان نسبت چرخ تراش می بایست سرعت بیشتری داشته باشد.

لینک ویدئو تراش شیشه و کریستال