سوختگی
نوعی آسیب به گوشت یا پوست است که بر اثر گرما، برق، مواد شیمیایی، اصطکاک
یا پرتو به وجود می‌آید.سوختگی‌هایی که تنها بر سطح پوست اثر می‌گذارند را
سوختگی‌های سطحی یا سوختگی‌های درجه اول می‌نامند. سوختگی با ضخامت نسبی
یا سوختگی درجه دوم هنگامی اتفاق می‌افتد که لایه‌های زیرین پوست آسیب
می‌بینند. در سوختگی با ضخامت کامل یا سوختگی درجه سوم به همه لایه‌های
پوست آسیب می‌رسد. در سوختگی نوع چهارم بافت‌های عمیق تر مانند عضلات یا
استخوان آسیب می‌بینند.
درمان
مورد نیاز به شدت سوختگی بستگی دارد. سوختگی‌های سطحی را می‌توان به وسیله
مسکن درمان کرد، در حالیکه سوختگی‌های شدیدتر نیازمند درمان مداوم در
مراکز سوختگی ویژه می‌باشند. قرار دادن محل سوختگی زیر شیر آب می‌تواند به
تسکین درد کمک کند و آسیب را کاهش دهد؛ با این وجود تماس طولانی با آب ممکن
است باعث سرمازدگی شود. در سوختگی با ضخامت نسبی لازم است محل سوختگی را
با آب و صابون شست‌وشو داد و سپس پانسمان کرد. مشخص نیست در مورد آبله‌ها
باید چه اقدامی انجام داد ولی احتمالاً کار منطقی این است که به آنها دست
نزنیم. معمولاً در سوختگی‌های نوع سوم به درمان‌های جراحی مانند پیوند پوست
نیاز است. معمولاً سوختگی‌های وسیع نیازمند چندین مرحله تزریق وریدی هستند
زیرا واکنش التهابی متعاقب باعث کم شدن محسوس جریان مویرگ و خیز می‌شود.
رایج ترین مشکل در رابطه با سوختگی مربوط به عفونت است.
اگرچه
سوختگی‌های وسیع می‌توانند باعث مرگ شوند اما درمان‌های جدید که از سال
۱۹۶۰ ابداع شده‌اند به طور قابل توجهی مرگ ناشی از سوختگی را به ویژه در
کودکان و نوجوانان کاهش داده‌اند. حدود ۱۱ میلیون نفر در جهان نیازمند
درمان دارویی اند و هر ساله ۳۰۰۰۰۰ نفر در اثر سوختگی می‌میرند.در آمریکا
نزدیک به ۴۰٪ از افرادی که در مراکز سوختگی پذیرش می‌شوند بر اثر صدمات
ناشی از سوختگی می‌میرند. پیامد دراز مدت سوختگی در مرحله اول به وسعت
سوختگی و سن فرد بستگی دارد.
علت سوختگی
سوختگی‌ها
توسط منابع خارجی زیادی از جمله منابع گرمایی، شیمیایی، الکتریکی و تشعشعی
به وجود می‌آیند.رایج ترین عوامل سوختگی در آمریکا عبارت است از: آتش یا
شعله (۴۴٪)، آب گرم (۳۳٪)، وسایل داغ (۹٪)، برق (۴٪) و مواد شیمیایی (۳٪).
بیشتر(۶۹٪) آسیب‌های ناشی از سوختگی در خانه یا محل کار اتفاق می‌افتند، و
اکثر آنها ناخواسته اتفاق می‌افتند، این در حالی است که ۲٪ بر اثر حمله
توسط یک فرد و ۲-۱٪ نتیجه اقدام به خودکشی است.این منابع می‌تواند باعث به
وجود آمدن صدمات تنفسی به مجاری تنفسی و/یا شش‌ها شود که در ۶٪ سوختگی‌ها
رخ می‌دهد.آسیب‌های ناشی از سوختگی اغلب در بین افراد فقیر اتفاق می‌افتد.
سیگار کشیدن یک عامل ریسک می‌باشد، این در حالی است که مصرف الکل یک عامل
ریسک به حساب نمی‌آید. معمولاً سوختگی‌های مربوط به آتش بیشتر در مناطق
سردسیر اتفاق می‌افتد. عوامل ریسک مشخص در کشورهای در حال توسعه شامل آشپزی
در فضای باز یا بر روی زمین و همچنین ناتوانایی‌های رشدی در کودکان و
بیماری‌های مزمن در بزرگسالان می‌باشد.
گرما
در
آمریکا آتش و مایعات داغ رایج ترین عوامل سوختگی هستند.سیگار ۲۵٪ و وسایل
گرمایشی ۲۲٪ علل آتش‌سوزی‌های خانه که منجر به مرگ می‌شود را تشکیل
می‌دهند. تقریباً نیمی از آسیب‌ها بر اثر اقدام به درست کردن آتش
می‌باشد.سوختگی با آب یا بخار داغ به وسیله گازها یا مایعات داغ به وجود
می‌آید و در اکثر اوقات به وسیله تماس با مایعات داغ وآب شیرداغ در دستشویی
یا حمام، روغن داغ یا بخار آب اتفاق می‌افتد. آسیب‌های ناشی از سوختگی با
آب یا بخار داغ بیشتر در کودکان زیر پنج سال رایج است و در آمریکا و
استرالیا، این گروه در حدود دو سوم سوختگی‌ها را تشکیل می‌دهند.تماس با
اشیای داغ تقریباً علت ۲۰-۳۰٪ سوختگی‌ها در کودکان می‌باشد.به طور کلی
سوختگی با آب یا بخار داغ سوختگی نوع اول یا دوم هستند، اما اگر تماس فرد
زیاد باشد ممکن است سوختگی نوع سوم نیز اتفاق بیفتد.آتش بازی یکی از رایج
ترین عوامل سوختگی به ویژه در ایام تعطیلات در بسیاری از کشورها
می‌باشد.آتش بازی یک کار مخاطره آمیز خاص برای مردان بالغ می‌باشد.
مواد شیمیایی
مواد
شیمیایی از ۲ تا ۱۱٪ علت سوختگی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند و علت ۳۰٪
مرگ‌های ناشی از سوختگی می‌باشند.سوختگی‌های ناشی از مواد شیمیایی
می‌توانند به وسیله بیش از ۲۵۰۰۰ ماده شیمیایی به وجود آیند، که بیشتر
آنها باز قوی (۵۵٪) یا اسید قوی (۲۶٪) هستند.اکثر مرگ‌های ناشی از سوختگی
شیمیایی در درجه دوم اهمیت نسبت به بلع این مواد قرار می‌گیرند.عوامل
شیمیایی رایج شامل این موارد می‌شوند: اسید سولفوریک که در پاک کننده‌های
حمام و دستشویی یافت می‌شود، سدیم هیپوکلریت که در سفید کننده‌ها یافت
می‌شود و هالوآلکان که در رنگ زداها یافت می‌شود.هیدرو فلوئوریک اسید
می‌تواند باعث به وجود آمدن سوختگی‌های عمیقی شود که ممکن است تا مدتی بعد
از تماس علائم بیماری را نشان ندهد.فرومیک اسید ممکن است باعث از کار
افتادن تعداد قابل توجهی از گلبول‌های قرمز شود.
برق
آسیب‌ها
یا سوختگی‌های الکتریکی به ولتاژ بالا (برابر یا بیشتر از ۱۰۰۰ ولت)،
ولتاژ پایین (کمتر از ۱۰۰۰ ولت)، یا سوختگی حاصل از برق ترکش اتمی که در
درجه دوم اهمیت نسبت به قوس الکتریکی قرار می‌گیرد دسته بندی می‌شوند. رایج
ترین علل سوختگی در کودکان سوختگی به وسیله سیم‌های برق (۶۰٪) و به دنبال
آن سوختگی به وسیله پریزهای برق (۱۴٪) می‌باشند. صاعقه نیز می‌تواند باعث
سوختگی الکتریکی شود. عوامل ریسک پذیری که منجر به برخورد صاعقه می‌شود
شامل انجام فعالیت‌هایی مانند کوهنوردی، گلف و ورزش‌هایی که در فضای باز
انجام می‌گیرد و همچنین کار کردن در فضای باز می‌شود.مرگ و میر ناشی از
برخورد صاعقه در حدود ۱۰٪ می‌باشد.اگرچه آسیب‌های الکتریکی منجر به سوختگی
می‌شود، اما ممکن است باعث شکست یا نابجایی و در مرحله بعد ترومای ناقض یا
انقباض عضله شوند. در آسیب‌های ناشی از ولتاژ زیاد، بیشتر آسیب ممکن است
داخلی باشد و به همین دلیل نمی‌توان وسعت آسیب را صرفاً به وسیله بررسی
پوست برآورد کرد.ممکن است تماس با ولتاژ بالا یا ولتاژ پایین آریتمی قلب یا
ایست قلبی را به همراه داشته باشد.
تشعشع
سوختگی
تشعشعی ممکن است بر اثر تماس طولانی با پرتو فرابنفش (مانند اشعه خورشید،
کیوسک‌های برنزه شدن یا جوشکاری با قوس الکتریکی یا از پرتو یونی مانند
پرتو درمانی، پرتو ایکس یا تابش پرتو) به وجود آید. تماس با نور خورشید
رایج ترین علت سوختگی‌های تشعشعی و به طور کلی رایج ترین علت سوختگی‌های
سطحی می‌باشد.افراد مختلف به شکل‌های مختلف و بر اساس نوع پوست خود دچار
آفتاب سوختگی می‌شوند. اثری که پرتو یونی بر روی پوست می‌گذارد به میزان
تماس با محل بستگی دارد و به دنبال آن بعد از سوختگی ریزش مو مشاهده
می‌شود، بعد از ۱۰ گری سرخی پوست، بعد از ۲۰ گری افتادن پوست‌های مرطوب و
بعد از ۳۰ گری مردگی بافت مشاهده می‌شود. سرخی پوست، اگر اتفاق بیفتد، مدتی
پس از تماس بروز می‌کند.سوختگی‌های تشعشعی همانند سوختگی‌های دیگر درمان
می‌شوند. سوختگی‌های ریز موجی به وسیله گرمایش حرارتی حاصل از مایکروویو رخ
می‌دهند. اگرچه تماسی به کوتاهی دو ثانیه ممکن است باعث آسیب شود، اما به
طور کل سوختگی به وسیله مایکروویو اتفاق نادری است.
تشخیص بیماری
سوختگی‌ها
براساس عمق، نوع سوختگی، وسعت و آسیب‌های مرتبط دسته بندی می‌شوند. رایج
ترین دسته بندی بر اساس عمق سوختگی است. معمولاً عمق سوختگی از طریق آزمایش
تعیین می‌شود، این در حالی است که کالبد شکافی نیز در مواردی مورد استفاده
قرار می‌گیرد. تعیین دقیق عمق سوختگی به وسیله یک معاینه دشوار است، برای
این کار لازم است چندین آزمایش در طول یک دوره زمانی صورت بگیرد. در افرادی
که سر درد یا سرگیجه دارند و از سوختگی به وسیله آتش رنج می‌برند، باید
مسمومیت با منوکسید کربن را در نظر گرفت.مسمومیت با سیانور نیز باید در نظر
گرفته شود.
وسعت
وسعت
سوختگی به عنوان درصدی از سطح کلی سوختگی بدن (TBSA) که دچار سوختگی‌های
با ضخامت نسبی و کامل می‌شوند محاسبه می‌شود.سوختگی‌های درجه اول که قرمز
رنگ و بدون تاول هستند و در این ارزیابی شامل نمی‌شوند.اغلب سوختگی‌ها
(۷۰٪) کمتر از ۱۰٪ سطح کلی سوختگی بدن را شامل می‌شود. روش‌های مختلفی برای
تعیین سطح کلی سوختگی بدن وجود دارد از جمله "قانون نه ها"، نمودار لوند و
برودر و تخمین بر اساس اندازه کف دست شخص. یادگیری و به کار بردن قانون
نه‌ها بسیار راحت است ولی فقط در افراد بالای ۱۶ سال دقیق است.ارزیابی‌های
دقیق تر را می‌توان به وسیله استفاده از نمودارهای لوند و برودر انجام داد،
به وسیله این نمودارها می‌توان بخش‌های مختلفی از بدن افراد بالغ و کودکان
که دچار سوختگی شده است را ارزیابی کرد. وسعت اثر دست (شامل کف دست و
انگشتان) انسان تقریباً ۱٪ کل سطح بدن اوست.
شدت سوختگی
انجمن
سوختگی آمریکا یک سیستم دسته بندی را به وجود آورد که بر اساس آن می‌توان
تشخیص داد چه موقع نیاز است بیمار را به یک مرکز تخصصی سوختگی انتقال داد.
بر طبق این سیستم، سوختگی‌ها به سه دسته جزئی، متوسط و کلی تقسیم می‌شوند.
این تقسیم بندی بر اساس چندین عامل از جمله وسعتی که پوست دچار سوختگی شده،
آسیب به ناحیه‌های ساختاری خاص، سن فرد و آسیب‌های مرتبط صورت می‌گیرد.
سوختگی‌های جزئی را می‌توان در خانه درمان کرد، سوختگی‌های متوسط را
معمولاً در بیمارستان درمان می‌کنند و سوختگی‌های کلی در مراکز سوختگی
درمان می‌شوند.
راه های پیشگیری از بروز سوختگی در صنعت
سوختگی، عبارت است از آسیب دیدن پوست و لایه‌های زیرین پوست در اثر تماس مستقیم با آفتاب، آتش، مواد شیمیایی (اسیدها یا قلیاها)، جریان برق، پرتوها و … البته نوع شدید آن، آسیب دیدن قسمتی از بافت‌های نرم و استخوان و نیز بافت‌های دیگر بدن را شامل می‌شود. سوختگی، یکی از عوامل مهم ایجاد کننده زیان‌های جانی و مالی در مراکز صنعتی به شمار می‌روند. امروزه درصد قابل توجهی از آسیب‌های شغلی را سوختگی‌های ناشی از کار، شامل می‌شود. خوشبختانه بیشتر آسیب‌های سوختگی در مراکز صنعتی قابل پیشگیری است. لازم است در برخورد با حوادث ناشی از سوختگی و به ویژه در مراکز صنعتی، چهار هدف کلی زیر مورد نظر قرار گیرد:
الف- پیشگیری از بروز پیش‌آمد
ب- انجام اقدام‌های ضروری و نجات‌بخش
ج- جلوگیری از بروز ناتوانی و تغییر شکل بدن
د- نوتوانی.
ضروری است جهت انجام هر چه بهتر اقدام‌های فوق، در زمینه آشنایی و راه‌های پیشگیری از بروز سوختگی در صنعت به نکات زیر توجه شود:
1- عوامل خطرزای سوختگی را از محیط کارتان دور سازید
مهمترین عوامل بروز سوختگی، افتادن در ظرف‌های مایع داغ (مانند قیر داغ)، آب جوش، روغن داغ و فلز مذاب، بی‌توجهی و عدم رعایت اصول ایمنی توسط کارکنان در هنگام کار با مواد شیمیایی خطرناک، قوی و سوزاننده (مانند اسیدها و قلیاهای قوی)، استفاده نادرست از وسایل برقی یا کاربرد وسایل برقی معیوب و به ویژه عدم رعایت اصول ایمنی در استفاده از لوازم برقی، نقص فنی در وسایل گرم کننده و استفاده از آتشی که در فضای باز تولید شعله می‌کند، می‌باشد.
2- درجه‌بندی و نشانه‌های سوختگی‌ها را به خاطر بسپارید
سوختگی‌ها بر اساس آسیب‌هایی که بر روی بدن ایجاد می‌کند، درجه‌بندی می‌شوند. سوختگی‌ها را به سه درجه تقسیم می‌کنند:
الف- سوختگی درجه اول
ب- سوختگی درجه دوم
ج- سوختگی درجه سوم
سوختگی درجه اول، به لایه سطحی پوست محدود شده و فقط ایجاد قرمزی، سوزش یا تورم پوست می‌کند. در سوختگی درجه دوم، آسیب به بافت های پوست رسیده و ایجاد تاول پوستی، عفونت، شوک و درد می‌کند. سوختگی درجه سوم از همه سوختگی‌ها شدیدتر و عمیق‌تر است، به‌گونه‌ای که از سطح پوست تجاوز کرده و تمام ضخامت آن را فرا می‌گیرد و رگ‌ها و بافت‌ها و گاهی استخوان‌ها را نیز می‌سوزاند. در این حالت ممکن است پوست ناحیه، خشک، رنگ پریده یا سفید رنگ و حتی گاهی قهوه‌ای یا به طور کامل زغالی شده به نظر برسد.
3- سوختگی با برق را از یاد نبرید
هرساله افراد بسیاری در مراکز صنعتی بر اثر حوادث الکتریکی و به ویژه جریان برق فشار قوی، مجروح یا کشته می‌شوند. سوختگی با برق، هنگامی اتفاق می‌افتد که الکتریسیته با جریان و ولتاژ کافی از بدن عبور کند. بیشترین آسیب بافت‌های زنده بدن، حاصل از سوختگی ناشی از برق، در محل ورود یا نزدیک محل ورود و خروج جریان برق اتفاق می‌افتد. اگر چه تنها یک سوختگی کوچک روی بدن دیده می‌شود، اما آسیب به اندام‌های زیرین ممکن است قابل توجه باشد. به طور کلی سوختگی‌های ناشی از برق معمولا عمیق هستند. نشانه برجسته آن این است که عمق سوختگی بیشتر از زخم ظاهری است. مهمترین اقدام‌های اولیه در مواجهه با سوختگی برق در ادامه آورده شده است.
منبع اصلی جریان برق (فیوز) را قطع کنید.
- کوشش کنید بدون اینکه با فرد آسیب دیده تماس پیدا شود، او را از جریان برق جدا کنید. برای انجام این کار باید از یک ماده غیر هادی مانند ورقه پلاستیکی، کمربند چرمی یا چوب استفاده کنید. در این حال باید روی قطعه‌ای لاستیک خشک، مقوا یا روزنامه چند لا شده بایستید.
- سوختگی را در نقاطی که برق وارد بدن و از آن خارج شده، با ریختن آب و سرد کردن آن (نه با یخ) کنترل کنید. به یاد داشته باشید هنگامی که فرد آسیب‌دیده هنوز با جریان برق تماس دارد، هیچ‌گاه از آب استفاده نکنید.
- هیچ گاه روی ناحیه سوخته شده، فشار وارد نکنید.
- هرگز تاول‌های روی بدن فرد آسیب دیده را پاره نکنید. همچنین پوست سوخته و از بین رفته در محل سوختگی را جدا نسازید.
- لازم است هرچه سریع‌تر فرد آسیب دیده را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید.
4- سوختگی‌های شیمیایی را جدی بگیرید
سوختگی‌های شیمیایی به ویژه در کارگاه‌های صنعتی شایع هستند. سوختگی‌های شیمیایی در نتیجه تماس، جذب و تنفس اسیدها یا قلیاها ایجاد می‌شود و معمولا بر اثر ریختن اسیدهای قوی یا قلیایی‌هایی مانند سود سوزآور یا مواد سفید کننده قوی روی بافت‌های بدن ایجاد می‌شود. مهمترین ویژگی‌های سوختگی‌های شیمیایی عبارت‌اند از: احساس سوزن سوزن شدن در پوست، قرمز شدن، تاول زدن یا پوسته پوسته شدن. در سوختگی‌های شیمیایی، سوختگی با مواد قلیایی، وخیم‌تر از سوختگی با مواد اسیدی است. سوختگی‌های شیمیایی عمیق‌تر و مخرب‌تر از سوختگی‌های حرارتی هستند و در جای سوختگی، تغییر رنگ بیشتری مشاهده می‌شود.
مهمترین عواملی که وسعت آسیب سوختگی شیمیایی را معین می‌کنند، عبارتند از: غلظت مواد شیمیایی، مدت زمان تماس و میزان بافت تحت تماس. اسیدها و قلیاها با هر نقطه از بدن که تماس پیدا کنند، آن را می‌سوزانند ولی از همه نقاط بیشتر پوست، دهان و چشم‌ها را فرا می‌گیرند.
5- مراقب سوختگی با اسیدها باشید
یکی از موادی که در صنعت باعث بروز سوختگی می‌شوند، اسیدها هستند. اسیدها ممکن است اثر سریع یا آهسته داشته باشند. افرادی که به پرکردن، جابه‌جایی یا خالی کردن ظروف اسید می‌پردازند، بیشتر در معرض خطرند و معمولا به علت ریختن یا پاشیده شدن تصادفی اسید، دچار سوختگی می‌شوند.
سرعت عمل در انجام کمک‌های اولیه، در مورد هر یک از انواع سوختگی‌های اسیدی حیاتی است. در سوختگی با اسیدها که بیشتر توسط اسید سولفوریک، اسید نیتریک، اسید کلریدریک. تری‌کلرواستیک و اسید کربولیک (فنل) صورت می‌گیرد، نخست باید محل سوختگی را با آب جاری و با فشار بشویید و سپس لباس‌های فرد آسیب دیده را از تن او خارج سازید. شست و شو باید آن قدر ادامه یابد تا مواد اسیدی از بین برود.
6- سوختگی با مواد قلیایی را دست کم نگیرید
مواد قلیایی مانند اسیدها روی بدن انسان ایجاد سوختگی و آسیب می‌کنند. به طور کلی سوختگی قلیاها شدیدتر از اسیدهاست، زیرا مواد قلیایی به عمق پوست نفوذ می‌کنند. در برخی موارد، این نفوذ به عمق پوست پس از شست و شوی کامل نیز ممکن است ادامه یابد.
قلیاهایی که در صنعت کاربرد بیشتری دارند عبارتند از: سود سوزآور، پتاس، آمونیاک، آب آهک، سیمان و پودر رنگ‌زدا. این مواد به شکل‌های گوناگون در صنایع مختلف مانند صابون‌سازی، تهیه رنگ، پودر رختشویی، تمیز کردن پشم، ساختمان، لعاب‌کاری و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند. سوختگی‌های ایجاد شده به وسیله نمک‌های سدیم و پتاسیم، مانند سود سوزآور و پتاس باید با آب جاری شسته شوند. لازم است جریان آب سریع و همراه با فوران باشد، زیرا ممکن است قطراتی از مایع در لباس‌های فرد آسیب‌دیده باقی مانده باشد. کوشش کنید در این حالت تمام لباس‌های فرد آسیب دیده، به ویژه کفش و جوراب‌های او را خارج سازید.
7- مواظب سوختگی شیمیایی چشم باشید
با توجه به این که چشم اندامی فوق‌العاده حساس و ظریف است، نیاز به دقت و مراقبت ویژه‌ای دارد. حلال‌های شیمیایی می‌توانند به آسانی وارد چشم شده و به سرعت به سطح چشم آسیب برسانند. سوختگی چشم با مواد قلیایی بسیار خطرناک‌تر از مواد اسیدی است، زیرا مواد قلیایی به طور عمیق‌تری به بافت چشم نفوذ می‌کنند و پاک کردن آنها بسیار مشکل‌تر است. خطر اصلی در این موارد، از دست دادن بینایی به علت آسیب به قرنیه است. لازم است کارکنان مراکز صنعتی که با مواد شیمیایی کار می‌کنند، با استفاده از عینک ایمنی، از چشم‌های خود محافظت کنند. در سوختگی‌های شیمیایی چشم، کمک‌های اولیه نهایت اهمیت را دارد، زیرا اگر این کمک‌ها هر چه سریع‌تر و به نحوی موثر انجام گیرد، موجب نجات بینایی فرد آسیب دیده خواهد شد.
سودمندترین و نیز مهمترین اقدام در مورد سوختگی شیمیایی چشم، به ویژه سوختگی‌های مواد قلیایی، شست و شوی هرچه سریع‌تر چشم‌ها با آب است. به عبارت دیگر، در سوختگی‌های شیمیایی چشم، باید چشم فرد آسیب دیده را زیر شیر آب سرد گرفت و با فرو بردن چشم در آب سرد و باز و بسته کردن آن یا قرار گرفتن روی فواره مخصوص به خوبی آن را شست و شو داد. ضروری است در هنگام شست و شو، چشم باز بماند. اگر فرد آسیب دیده قادر به این کار نیست، شما باید پلک‌های او را باز نگه دارید. در سوختگی با اسیدها لازم است چشم حداقل 5 دقیقه و در سوختگی با مواد قلیایی 20 دقیقه شسته شود. پس از شست و شوی چشم با آب، با استفاده از یک باند استریل روی چشم فرد آسیب دیده را بپوشایند. در صورت شدید بودن درجه سوختگی چشم مصدوم، هر چه سریع‌تر او را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید. هیچ‌گاه به فرد آسیب دیده اجاز ندهید چشم‌هایش را با دست بمالد. اگر چشم توسط مواد اسیدی یا قلیایی سوخته باشد، به هیچ وجه نباید برای خنثی کردن آن، از مواد خنثی کننده استفاده کرد، زیرا نه تنها سوختگی را کم نمی‌کند، بلکه بیشتر هم خواهد کرد.
8- سوختگی شیمیایی پوست را از یاد نبرید
بعضی از مواد برای پوست سوزش آورند و تماس با آنها می‌تواند باعث آسیب شدید به بافت‌های پوستی شود. جدا از تاثیرهای موضعی، برخی از مواد شیمیایی ممکن است از طریق پوست جذب شده و موجب آسیب وسیع به بافت‌های داخلی بدن بشوند که گاهی مرگ‌آور است. در سوختگی با اسیدهای دارای اثر سریع، فرد آسیب دیده بلافاصله احساس سوزش و تحریک پوست می‌کند. سوختگی با اسید کلریدریک موجب پیدایش تاول قهوه‌ای تیره رنگی در پوست مصدوم می‌شود که به تدریج سیاه می‌گردد. اسید نیتریک در پوست ایجاد سوختگی زرد مایل به قهوه‌ای می‌کند. در سوختگی اسیدی یا قلیایی باید پوست را زیر شیر آب سرد یا زیر دوش مخصوص، شست و شو داد.
9- در برخورد با سوختگی ناشی از پرتوها هشیار باشید
پرتو ماورای بنفش طبیعی، ناشی از تابش مستقیم نور خورشید و نیز اشعه ماورای بنفش مصنوعی که در بعضی از صنایع و شغل‌های خدماتی مصرف می‌شود، می‌تواند موجب بروز سوختگی در بدن و به ویژه چشم‌ها شود. اثر پرتو ماورای بنفش طبیعی بر روی پوست بدن که به آفتاب سوختگی معروف است، بیشتر در بین کارکنان پالایشگاه‌ها، تاسیسات و سکوهای نفتی، کارکنان معادن روباز، و … که به دلایل شغلی، ساعت‌های متمادی در زیر تابش شدید نور خورشید فعالیت می‌کنند، دیده می‌شود. بنابراین ضروری است کارکنان مراکز صنعتی و به ویژه کارکنان تاسیسات صنعتی و سکوهای نفتی که در برابر آفتاب کار می‌کنند با پوشیدن کلاه، لباس آستین بلند و نیز استفاده از کرم‌های ضد آفتاب (با نظر پزشک) بدن خود را در مقابل پرتو خورشید محافظت کنند. هنگامی که سوختگی ناشی از تابش پرتوهای خورشید خفیف باشد، می‌توان با نظر پزشک محل سوختگی را با کرم مخصوص پوشانید. در صورتی که بیش از 40 درصد از سطح بدن دچار سوختگی شده باشد، فرد آسیب دیده را باید هرچه سریع‌تر برای بستری شدن و درمان، به نزدیک‌ترین مرکز درمانی رسانید.
امروزه کاربرد مواد رادیواکتیو و پرتوها در صنایع، معادن و فعالیت‌های تحقیقاتی رو به افزایش است. چناچه پرتوها همراه با سوختگی حرارتی باشد، هر یک از آنها دیگری را تشدید می‌کند. لازم است کارکنان مراکز صنعتی که به هر نحو با مواد رادیواکتیو و پرتوها سروکار دارند، در زمینه رعایت نکات حفاظتی و ایمنی و راه‌های پیشگیری از بروز خطرهای احتمالی این مواد و نیز چگونگی نجات افرادی که دچار حادثه می‌شوند، اطلاعات کافی داشته باشند. در مراکز صنعتی، پرتوی جوشکاری می‌تواند سوختگی از نوع پرتوی ماورای بنفش برق جوشکاری را ایجاد نماید. بسیاری از ماسک‌های محافظ که به وسیله جوشکارها به کار برده می‌شود، محافظ کامل چشم است، اما بی‌دقتی در استفاده از آنها ممکن است باعث شود چشم‌های جوشکار در معرض درخشش جوشکاری قرار گیرد. نگاه کردن طولانی به پرتو ماورای بنفش در قوس جوشکاری، علت شایع التهاب ملتحمه است که به التهاب ملتحمه ناشی از برق گرفتگی معروف است. سوختگی ناشی از پرتو مادون قرمز در مراکز صنعتی بیشتر در بین کارکنان کوره‌ها، ذوب فلزات، ریخته‌گری‌ها، شیشه‌سازی، باتری سازی‌ها و به طور کلی افرادی که با شعله باز سروکار دارند، مشاهده می‌شود.
10- تنفس خود را عاری از دود سازید
گازهای حرارت‌دار، می‌توانند به راه‌های تنفسی آسیب برسانند. به علاوه دودها می‌توانند حاوی ترکیب‌هایی از گازهای سمی و مواد گوناگون باشند که موجب بروز سوختگی می‌شوند. (مانند اسید کلریدریک، اسید نیتریک، اسید سولفوریک و سیانید هیدروژن که در تهیه پلیمرهای پلاستیک به کار می‌روند). چنانچه کارکنان مراکز صنعتی که با این مواد کار می‌کنند، نکات ایمنی را رعایت نکنند، ممکن است دچار سوختگی ناشی از تنفس این گازها شوند.
11- در برابر سوختگی حرارتی قوی باشید
رایج‌ترین نوع سوختگی‌ها، سوختگی حرارتی است. این نوع سوختگی به دو طریق ایجاد می‌شود:
الف) حرارت خشک
ب) حرارت مرطوب.
شعله‌های باز (آتش‌سوزی، شعله سیگار و کبریت)، سطوح داغ، وسایل برقی و گرم کننده و دیگر منابع حرارتی، شایع‌ترین علت‌های بروز سوختگی خشک هستند. تماس پوست با اجسام متحرک، موجب بروز سوختگی خشک سایشی می‌شود که نمونه آشکار آن، سوختگی ناشی از کشیدن طناب است.
سوختگی مرطوب، ناشی از حرارت آب جوشیده یا محلول‌های جوشیده و سوزاننده می‌باشد. حرارت‌های مرطوب مانند بخار آب یا روغن داغ موجب بروز تاول می‌شوند. اگر سوختگی ناشی از مایع چرب سوزان باشد، از ریختن آب روی آن خودداری کنید.
12- با سوختگی ناشی از قیر سنجیده برخورد کنید
سوختگی با قیر در بیشتر موارد در اندام بالای بدن و سر و گردن رخ می‌دهد. آسیب ناشی از قیر به علت گرمای موجود در این ماده ایجاد می‌شود. بنابراین سوختگی با قیر، نوعی سوختگی حرارتی است. همیشه به یاد داشته باشید که سوختگی در نتیجه قیر و آسفالت داغ، معمولا عمیق‌تر از آن است که در آزمایش و نگاه اولیه به نظر می‌رسد. در سوختگی با قیر، لازم است هرچه سریع‌تر ناحیه درگیر فرد آسیب دیده با قیر را سرد کنید. سرد کردن قیر باید پیش از هرگونه تلاشی برای جداساختن آن صورت گیرد. بنابراین محل سوختگی باید هرچه سریع‌تر با آب خنک شود. عمل خنک کردن باید به مدت 10 تا 15 دقیقه ادامه یابد.
13- توجه به اصول ایمنی و استفاده از وسایل حفاظت فردی را فراموش نکنید
ضروری است کارکنان مراکز صنعتی جهت پیشگیری از بروز سوختگی‌ها در صنعت، مقرارت کامل ایمنی و استفاده از وسایل حفاظت فردی را رعایت کنند. کارکنانی که در محیط کار خود با پرتوها و به ویژه لیزرها کار می‌کنند، برای پیشگیری از بروز آسیب‌های احتمالی به بدن خود و به خصوص چشم‌ها، اصول ایمنی و استفاده از وسایل حفاظت فردی (مانند عینک‌های مخصوص) را رعایت کنند. اگر کارکنان مراکز صنعتی در هنگام کارکردن از عینک و حفاظ‌های ایمنی چشم و صورت استفاده کنند، میزان بروز حوادث چشم (به خصوص سوختگی‌های چشم) چه در نتیجه مواد شیمیایی و چه در اثر اجسام خارجی، به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
14- اقدامات اولیه در سوختگی‌ها را جدی بگیرید
- در صورت شعله‌ور شدن لباس‌ها توسط آتش، ابتدا با پیچاندن یک پارچه یا پتو به دور فرد، آتش را خاموش کنید. سرعت در انجام این کار، فوق‌العاده اهمیت دارد.
- پس از خاموش کردن آتش، محل سوختگی و لباس‌های چسبیده فرد آسیب دیده را با آب سرد به آرامی خنک کنید. به یاد داشته باشید که در حالت فوریت، بهترین راه رهایی دادن فرد آسیب دیده از درد، خنک کردن محل سوختگی با آب سرد (نه با یخ) است؛ برای مثال استفاده از کمپرس آب سرد همراه با پارچه یا حوله تمیز سرد، موجب آرامش فوری و قابل توجه درد می‌شود و تورم موضعی را نیز کاهش می‌دهد.
- هرگز به فرد آسیب دیده اجازه ندهید سوختگی خود را مالش دهد، در این حال محل سوختگی را با یک حوله یا گاز استریل خشک کنید.
- پوشاندن محل سوختگی برای جلوگیری از تماس هوا با زخم، به کاهش درد کمک می‌کند. همچنین انجام این کار موجب کاهش آلودگی محل سوختگی می‌شود. ضروری است از تماس زخم و محل سوختگی با زمین جلوگیری شود. از این رو یک پارچه تمیز زیر فرد آسیب دیده و جای سوختگی بگذارید. هرگز از چسب زخم برای پوشاندن محل سوختگی استفاده نکنید.
- این نکته را به یاد داشته باشید که در هیچ نوع از سوختگی‌ها از مواد روغنی (کره، روغن یا وازلین) و پماد غیر استریل برای مالیدن روی محل سوخته شده و زخم استفاده نکنید.
- لازم است در محل‌هایی که احتمال بروز سوختگی شیمیایی وجود دارد، دوش آب، فواره شست و شوی چشم و آب کافی فراهم باشد. ضروری است این وسایل به طور مرتب و منظم بازرسی شوند. همچنین کارکنان مراکز صنعتی باید روش درست استفاده از این وسایل و کمک‌های اولیه سوختگی را فرا گیرند.
- در سوختگی‌های شیمیایی، سرعت در پاک کردن مواد از روی پوست به وسیله آب، اقدامی اساسی است. از این رو ضروری است هر چه سریع‌تر قسمتی را که دچار سوختگی شده، زیر شیر آب بگیرید و با مقادیر زیاد آب خنک بشویید. این شست و شو باید با آب فراوان انجام شود و ادامه یابد. انجام این کار موجب رقیق شدن ماده شیمیایی روی پوست و نیز کاهش شدت سوختگی می‌شود. در همان حال که عضو دچار سوختگی را شستشو می‌دهید، لباس‌های آلوده به مواد شیمیایی فرد آسیب دیده را درآورید، ولی مراقب باشید مواد شیمیایی به دیگر قسمت‌های بدن او پخش نشود. درآوردن لباس‌ها، از تماس پوست با موادی که به لباس رسیده‌اند، جلوگیری می‌کند. اگر ماده شیمیایی به صورت پودر است، ضروری است نخست با یک برس نرم از روی پوست پاک و جمع شود، زیرا اگر آب به آن برسد، خطرناک‌تر خواهد شد.